Leki są jednym z najistotniejszych elementów systemu zdrowotnego na świecie, bowiem większość z ludzi korzysta (lub będzie korzystała) z nich w celu zapobiegania czy leczenia występujących schorzeń. Niestety, stosowane niewłaściwie lub pomijane farmaceutyki niosą również ryzyko wyrządzania szkód.
Zgodnie z danymi WHO1, globalny koszt związany z pomyłkami w zakresie farmakoterapii oszacowano na około 42 miliony dolarów rocznie. Rozwijane są różne systemy i procedury zmierzające do ograniczenia tego problemu, jednak stopień ich implementacji wciąż nie jest zadowalający. W związku z tym, w 2017 roku Światowa Organizacja Zdrowia, obrała za cel zredukowanie potencjalnie możliwych do uniknięcia szkód zdrowotnych związanych z lekami o 50% w ciągu 5 lat. Podstawę przedsięwzięcia stanowią trzy główne obszary wymagające szczególnej uwagi: polipragmazja, sytuacje wysokiego ryzyka oraz zmiany dotyczące miejsca i osób sprawujących opiekę nad pacjentem.
Pracownicy ochrony zdrowia funkcjonują w szpitalach jako zespół, którego celem jest pomoc pacjentom w osiągnięciu jak najbardziej optymalnych efektów ich farmakoterapii przy jednoczesnym ograniczeniu związanego z nią ryzyka. Tu z pomocą przychodzi proces koncyliacji lekowej, który polega na pozyskaniu najlepszej wiedzy o lekach przyjmowanych przez pacjenta, klaryfikacji wszystkich napotkanych nieścisłości oraz dokumentowaniu zmian w realizowanym leczeniu. I choć jest to zalecany sposób postępowania, niewiele polskich placówek w całości spełnia założenia procesu. Jak sugeruje Institute of Healthcare Improvement (IHI)2, brak uporządkowania wiedzy i dokumentowania informacji na temat farmakoterapii pacjenta, odpowiada za występowanie około 50% wszystkich błędów lekowych i do 20% niepożądanych działań leków. Przyczyną braku pełnego wdrożenia odpowiednich procedur jest ich znaczna czasochłonność oraz niewystarczająca ilość personelu, ale także brak potrzebnych narzędzi, brak odpowiedniego przeszkolenia lub osób bezpośrednio odpowiedzialnych za implementację i monitorowanie procesu. W niewielu placówkach w koncyliacje włączone są osoby wskazywane przez WHO jako szczególnie przygotowane do realizowania tych zadań, czyli farmaceuci.
Zagraniczne szpitale coraz częściej odnoszą sukcesy w obszarze bezpieczeństwa pacjenta nie tylko dzięki zaangażowaniu farmaceutów klinicznych i dokonywaniu szczegółowego przeglądu lekowego (24-godziny od przyjęcia do szpitala oraz przy wypisie), ale także nowym technologiom. Multidyscyplinarny zespół mający do dyspozycji odpowiednie narzędzia może stanowić gwarancję wysokiej jakości usług zdrowotnych. Na rynku dostępne są zarówno programy wspomagające koncyliacje, jak i podjęcie prawidłowych decyzji klinicznych wobec napotkanych problemów. Narzędzia typu electronic medication reconciliation (eMedRec) z reguły podsumowują kluczowe informacje dotyczące leków pacjenta, pozyskując je ze wszystkich dostępnych baz (dokumentacja elektroniczna, informacje pochodzące z poziomu podstawowej opieki zdrowotnej i apteki ogólnodostępnej) i zestawiają z aktualnie zleconą farmakoterapią. Mogą również identyfikować podstawowe problemy lekowe. Programy z kategorii clinical decision support systems (CDSS) w zindywidualizowany sposób dokonują wieloczynnikowej analizy danych dotyczących pacjenta, a następnie – w oparciu o evidence based medicine (EBM) – proponują rozwiązanie określonej sytuacji klinicznej. Charakterystykę ich działania można z powo- dzeniem wykorzystać podczas optymalizacji farmakoterapii czy w samym procesie diagnostycznym.
Niezależnie od krajowego poziomu informatyzacji szpitali, rola nowych technologii w medycynie wciąż rośnie. Zintegrowany zespół medyczny, posiadający w swych rękach zaawansowane narzędzia IT, to model opieki, na którą zasługują pacjenci. Stopniowe rozwijanie elektronicznej dokumentacji medycznej oraz e-recepty są dobrym krokiem w kierunku integracji informacji o pacjencie i poprawy procesów dotyczących farmakoterapii. Dalsza droga ku innowacjom z pewnością niesie wiele wyzwań. Niemniej jednak, ten horyzont wydaje się nieskończony.
Artykuł pochodzi z dodatku Lideo do magazynu Farmakoekonomika Szpitalna nr 47, „Farmaceuta na oddziale wsparciem dla mądrego leczenia, Polska vs. Świat”
mgr farm. Kamila Urbańczyk Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu
Źródła:
- WHO. WHO Global Patient Safety Challenge: Medication Without Harm. (2017). www.who.int (Dostęp: 26.05.2019)
- Institute of Healthcare Improvement. Accuracy at Every Step: The Challenge of Medication Recon – ciliation. www.ihi.org (Dostęp: 26.05.2019)
