Obecność farmaceuty na oddziale szpitalnym – powszechnie wiadomo, że nie jest w dalszym ciągu powszechną ścieżką pracy zawodowej magistra farmacji. Farmaceuta postrzegany jest jako osoba „wydająca” produkty lecznicze i wyroby medyczne na oddział szpitalny, a nie jak partner całego personelu medycznego, biorący aktywny udział w procesie farmakoterapii pacjenta.
Wiele się mówi o farmacji klinicznej i o tym, jak funkcjonuje model farmaceuty klinicznego (z dużym powodzeniem w aspekcie leczenia pacjenta) poza granicami naszego kraju. Według definicji, jaką podaje Amerykańskie Kolegium Farmacji Klinicznej (American College of Clinical Pharmacy – ACCP) farmaceuta kliniczny to przede wszystkim osoba sprawująca opiekę nad pacjentem, na przykład poprzez dokonywanie przeglądów lekowych (analiza interakcji lek-lek, lek-pożywienie) czy udzielanie porad personelowi medycznemu oraz pacjentom. Dlaczego sytuacja w Polsce wciąż nie jest rozwiązana w podobny sposób, a praca farmaceuty na oddziale to wciąż aktywność pozostająca w większości przypadków w sferze marzeń? Czy istnieje szansa na jakieś zmiany?
Dlaczego tak jest i jak sobie z tym poradzić?
Ciągle zmieniające się potrzeby społeczne powodują, że przed farmaceutami stawiane są nowe wyzwania, co niejednokrotnie wymusza konieczność specjalizowania się właśnie w kierunku klinicznym. Rozpoczęcie specjalizacji z farmacji klinicznej (według programu zatwierdzonego przez polskie Ministerstwo Zdrowia) jest jedną z pierwszych rzeczy, która może zbliżyć do tego, aby rozpocząć pracę na oddziale szpitalnym.
Farmaceuta, który ukończy specjalizację z farmacji klinicznej ma odpowiednie kwalifikacje do samodzielnego rozwiązywania problemów lekowych, sprawowania nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii, monitorowania działań niepożądanych i ich zgłaszania, konsultowania, nadzorowania i modyfikowania terapii pacjenta, oceny merytorycznej recept oraz indywidualnych kart zleceń, a także prowadzenia polityki prozdrowotnej.
Ponadto każdy farmaceuta już na etapie przyjęcia/dostawy leków, zobligowany jest dokonać ich kontroli, bazując na specjalnych systemach weryfikacji autentyczności leków.
W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na to, że pojęcie farmaceuty klinicznego nie jest tożsame z pojęciem farmaceuty szpitalnego – farmacja kliniczna to przeniesienie i skupienie uwagi z leku na indywidualnego pacjenta i na jego odpowiednio dobrany proces farmakoterapii.
Farmaceuta na oddziale szpitalnym – korzyść dla wszystkich
Nie podlega dyskusji, że prawidłowe funkcjonowanie szpitali uzależnione jest od jakości współpracy całego personelu medycznego – lekarzy, pielęgniarek, ale też farmaceutów. Ich obecność na oddziale szpitalnym niesie ze sobą szereg korzyści, przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa leczenia, a także obniżenie jego kosztów. Dotyczy to m.in. analizy interakcji lekowych, które są jednym z najważniejszych problemów współczesnej faramkoterapii, gdzie coraz częściej obserwuje się zjawisko polipragmazji. Dane statystyczne jasno pokazują, że 10-15% hospitalizacji jest związanych z występowaniem działań niepożądanych towarzyszących monoterapii lub niekorzystnych reakcji pojawiających się w czasie stosowania politerapii. Im więcej leków stosuje pacjent, tym większe jest ryzyko klinicznie istotnych interakcji lekowych. W jednej z przeprowadzonych analiz wykazano, że interakcje lekowe występują u ponad 80% chorych stosujących co najmniej 7 leków – a taka liczba leków u pacjenta przebywającego na oddziale szpitalnym to prawie 100% przypadków.
Pytania dotyczące zasadności stosowania leków (według najnowszych doniesień naukowych), wątpliwości związane z prawidłową politerapią, możliwością łączenia ze sobą leków, postępowanie ze stałymi postaciami leków w przypadku pacjentów sedowanych, u chorych, którzy mają zaburzony odruch połykania lub w przypadku pacjentów żywionych dożołądkowo lub dojelitowo przez zgłębnik (sondę) lub żołądkową czy jelitową przetokę odżywczą… to tylko niektóre tematy, z jakimi styka się farmaceuta na odprawie lekarskiej, na przykład na Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii.
Mimo obecnego stanu rzeczy, istnieją w Polsce szpitale w których farmaceuta pracuje na oddziale. Łączy dużą ilość dodatkowych obowiązków wynikających z aktywności na oddziale, z obowiązkami, jakie wiążą się z zatrudnieniem w aptece szpitalnej. Nie jest to komfortowe i wymaga przezwyciężenia wielu barier, a co więcej – nie do końca podąża za światowym wzorcem farmaceuty klinicznego. Aby prawidłowe rozwiązanie mogło zostać wdrożone w polskiej służbie zdrowia, konieczne jest wprowadzenie zmian systemowych i prawnych, które między innymi jasno określą rolę farmaceuty klinicznego w funkcjonowaniu oddziału szpitalnego.
mgr farm. Adrian Bryła
Katedra Farmakodynamiki, Zakład Wstępnych Badań Farmakologicznych, Wydział Farmaceutyczny CMUJ w Krakowie, Szpital Specjalistyczny im. Ludwika Rydygiera w Krakowie
Artykuł pochodzi z dodatku Lideo do magazynu Farmakoekonomika Szpitalna nr 47, „Farmaceuta na oddziale wsparciem dla mądrego leczenia, Polska vs. Świat”
Źródła:
- ACCP: The Definition of Clinical Pharmacy, Pharmacotherapy 2008, 28(6), 816–817.
- WHO/FIP. Developing pharmacy practice. A focus on patient care. Handbook – 2006 edition. Geneva, 21 November 2006.
- Franklin B.D., Van Mil J.W.: Defining clinical pharmacy and pharmaceutical care, Pharmacy World & Science, 2005, 27(3), 137.
- Załącznik nr. 3 „Standardy kształcenia dla kierunku studiów: Farmacja.
Jednolite studia magisterskie” do Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. W sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa (Dz.U. z 2012 nr 164, poz. 631).
